last minute find

 Co's opgravingsavontuur loopt op z'n einde. Vandaag is de laatste graafdag aan de Via Appia. Maar zoals dat vaak gaat heeft ook dit avontuur nog een staartje. Of in dit geval een botje: gisteren vonden we dit geraamte, notabene net onder het maaiveld. Hoewel het nog niet helemaal uitgegraven is, kunnen er nu al een aantal conclusies aan worden verbonden. Het is een jong iemand (dat is te zien aan het gave, niet afgesleten gebit) die begraven is in de Romeinse tijd. Dat laatste is zeker door de vondst van een muntje in de mond van de dode. Romeinen hadden de gewoonte om bij een dode een muntje onder de tong te leggen om daarmee Charon te betalen, de veerman die de doden naar het dodenrijk bracht.

Verder gaat het hier om een laat-Romeins armengraf (ongeveer vierde eeuw na Christus). We weten dat vrij zeker omdat de dode direct achter deze tumulus gevonden is, op  de plek waar vermoedelijk de ingang was (muurwerk links op de foto). Het geraamte lag opgepropt tussen de muren met opgepropte knieën en kreeg zo toch nog een chique graf, zij het een graf dat al honderden jaren eerder voor iemand anders was gebouwd. We hebben hem Harry gedoopt. Of Sally. Want de sekse van de dode is nog niet bekend.

De warme werkelijkheid

Wie de voorgaande blogs over ondoordringbare braamstruiken en reusachtige muren heeft gelezen krijgt allicht de indruk dat het leven van een archeoloog aan de Via Appia bestaat uit het dagelijks met een kapmes door dichte wouden heen hakken, op zoek naar de volgende grote vondst. De werkelijkheid is helaas minder heroïsch. Dit is voor Co de warme werkelijkheid van een dagje opgraven aan de Via Appia: houweeltje, harkje en borstel mee en samen met Professor M. nauwkeurig elk steenblok en elke heuvel bekijken langs de Appia.

Doel hiervan is om een inventarisatie te maken van alle zichtbare archeologische resten langs de Via Appia. Daarvoor worden de vaak overwoekerde en half ingegraven blokken zorgvuldig met de eerder genoemde gereedschappen zoveel mogelijk vrijgemaakt van planten en rommel en afgeborsteld. Na deze geologische TLC worden de opgepoetste resten nauwkeurig beschreven: materiaal, vorm en eventueel functie.

Waarna de steen in kwestie wordt opgemeten en gefotografeerd.

Om tenslotte nog eens zorgvuldig met de modernste apparatuur ingemeten te worden, zodat ze in GIS kunnen worden gezet, wat zoveel betekent dat ze in een digitale kaart terecht komen.

Het beschrijven van blokken en muurtjes en het puzzelen over hun onderlinge samenhang is het leuke deel van het werk. Het fotograferen en inmeten een stuk minder. Dat is vooral heel nauwkeurig productiewerk. Maar waar maalt een mens om als hij in zo'n mooie omgeving mag werken? Dat blijft een mooie ervaring, zelfs met 36 graden.

Euro frustratie

Als tijdelijke bezoeker in Rome merk je niet direct dat een diepe economische crisis Italië in zijn greep houdt. Het leven in Roma Capitale lijkt zijn gewone uitbundige gang te gaan. Maar schijn bedriegt. Veel Italianen lijden onder een forse Euro-frustratie. Vooral de toenemende Europese invloed en de economische druk van de Noord-Europese landen onder leiding van Duitsland zit de Italianen hoog. Dat leidt zoals in Italië gebruikelijk tot een felle posterstrijd. Heel Rome hangt dan ook vol met posters over dit onderwerp. Maar slechts enkelen daarvan zijn zó overduidelijk als dit weinig frisse exemplaar hierboven.

Ontdekking in de jungle

Iedereen die archeoloog wil worden droomt er van om op een dag een spectaculaire ontdekking te doen. Geen gemier met tandenborstels om een paar scherven bloot te leggen, maar hakkend door het oerwoud plotseling op de reusachtige resten van een oeroude beschaving stuiten. Dat soort dingen. 

Zo'n Indiana Jones ervaring had Co nadat hij na dagen tuinieren met professor M plotseling op een enorme Romeinse muur stuitte. Geen klein blokje half boven de grond, maar een meer dan manshoge muur met enorme, meer dan 2,5 meter lange tufa blokken.

Nadat we nog veel meer nare planten hadden weggesnoeid kwam bovenstaande muur in al zijn glorie te voorschijn. Waar hij van is weten we nog niet. Dat moet verder onderzoek uitwijzen. Eerste hypothesen zijn dat het mogelijk de omwalling is van een ceremoniële ruimte of zelfs een Romeins legerkamp.

Natuurlijk is zo'n grote muur in de buurt van de Eeuwige stad niet helemaal onbekend. Schrijvers uit de 17e eeuw hadden hem al genoemd. Maar in de afgelopen eeuw leek het alsof hij volledig verdwenen was. Volgens moderne schrijvers is er nauwelijks iets van over. Dat viel mee: meer dan 150 (!) meter zwaar verweerd, maar zeer solide muurwerk ligt er tussen de braamstruiken.

Een vondst die uiteraard vele deskundigen aantrok die dit fenomeen met eigen ogen wilden zien. En een vondst waar Co best een beetje trots op is. Inderdaad, instant archeologische bevrediging.

verWILDERSt

Visioen ...

Visie ...

Waar samen naar toe?

Afkappen en afkammen geeft geen visie maar verwildert, Wilders.

kleurenwonder in tweevoud

Archeobotanie

Wat Co zich vooraf niet gerealiseerd had, is dat archeologie zich niet alleen in de grond, maar ook boven de grond afspeelt. Samen met de eminente professor M. maakte hij een field survey, waarbij alle Romeinse bouwsels, stenen en monumenten beschreven worden die nog aan de oppervlakte te zien zijn. Dat moet grondig gebeuren. Ook als die resten midden in het groen liggen (lees braamstruiken en andere nare prikkelplanten). Co en prof M zijn daarom de eerste dagen meer als tuinmannen dan als archeologen in de weer geweest.

Maar het resultaat mag er zijn. Zo legden wij gezamenlijk bovenstaande ruïne (mogelijk resten van een Romeinse villa) bloot. Twee dagen eerder was de ruïne in het struikgewas niet eens te zien.

 En zelfs de ervaren prof. M (een overtuigd tuinloze stadsbewoner) is best een beetje trots op onze gezamenlijke tuinierkwaliteiten.

 Het resultaat was dit doorkijkje door het gebouw, mogelijk een cysterne, een opslagkelder voor water.

Niet alleen archeologisch leverde het leuke ontdekkingen op. Een onvoorstelbare hoeveelheid verschillende soorten planten en diertjes kwamen uit het struweel, waaronder deze forse gele spin (ongeveer twee keer zo groot als een volwassen kruisspin).

Graven langs de Via Appia

Met enige vertraging door drukte en problemen met de apparatuur is hier een impressie van Co's eerste opgraving. Om een gevoel te krijgen voor de informatie die opgravingen opleveren en vooral de manier waarop archeologische resten worden geïnterpreteerd, is hij drie weken mee met zijn Alma Mater naar een opgraving aan de Via Appia, de oudste Romeinse weg.

De universiteit graaft langs de vijfde mijl van de Via Appia (zo'n 7,5 tot 8 kilometer vanaf het beginpunt in Rome) om een indruk te krijgen van de geschiedenis en het gebruik van deVia Appia en z'n omgeving. De bedoeling is om een soort biografie van dit stuk weg te schrijven. Dat is nodig, want er is nauwelijks serieus archeologisch onderzoek gedaan naar deze beroemde weg en zijn geschiedenis.

De opgravingen van dit langjarige project hebben vorig jaar al een rijke oogst opgeleverd die vol trots aan de nieuwe lichting opgravers getoond werd. Een voorbeeld is deze sleuf tussen de zogeheten tombes van de Horatii.

Of dit kleinere pareltje, een crematiehuisje compleet met vloer (waar de student staat te oreren is de ingang). 

Een ander onderdeel van het project is het in kaart brengen van alle zichtbare resten op en rond de Via Appia. Van bescheiden stenen tot indrukwekkende resten van grafmonumenten, zoals deze 'champignon', mogelijk de resten van een piramidevormig grafmonument (en één die Co als eens eerder heeft gezien, zij het onder veel nattere omstandigheden).

De Via Appia heeft nog veel geheimen die prijsgegeven kunnen worden. Kijk maar eens naar dit plaatje hierboven. Een puzzel voor de archeologen.Niet alleen het grafmonument links is interessant, maar ook de vele brokstukken op de voorgrond vragen om een verklaring. En dan zijn nog niet eens de vage heuveltjes in het landschap genoemd. Als je de foto uitvergroot, dan kun je duidelijk zien dat die recht op de Via Appia staan, wat zeer waarschijnlijk betekent dat er nog hele gebouwen onder liggen. Genoeg materiaal voor nog vele jaren onderzoek.

Terug naar Rome

Ruim anderhalf jaar na Co's vertrek uit de eeuwige stad is hij weer terug. Zondag vloog hij over een bewolkt Noord-Europa terug naar Rome om deel te nemen aan de opgravingen van Co's werkgever aan de Via Appia. Boven Rome was het onbewolkt en zo had Co meteen weer eeen hernieuwde kennismaking met alle highlights van de stad. Dat leverde onderstaande reeks zoekplaatjes op (elk plaatje kan fors uitvergroot worden door er op te klikken):

Op het plaatje hierboven is de Tiber te zien en het Olympisch Stadion met zijn fascistische mozaïeken.

Hier het Sint Pietersplein met de kerk. In het midden het park van de Villa Borghese en voor de goede kijkers helemaal rechts het Instituut.

Om dan boven het echte centrum te komen, met natuurlijk het Colosseum, de Suikertaart van Victor Emanuel, station Termini en de ruïnes van Forum, Palatijn en Circus Maximus.

Om tenslotte vlak voor  de landing een mooi overzicht te geven van Co's nieuwe werkterrein voor de komende weken: de Via Appia in de buurt van de Villa van de Quintilii, die Co ooit onder veel slechtere weersomstandigheden bezocht.